Dag 1,2 en 3 vanuit Oostvoorne via Frankrijk naar Tarifa in Spanje.

Dag3 en 9mei, de overtocht Tarifa-Tanger.

Het was eigenlijk wel zwaar, stonden we 3 dagen en 2600km geleden nog thuis in Oostvoorne, nu staan we dan toch in Tarifa en wachten op de boot die ons naar Tanger zal brengen. Gelukkig is het nu ook warmer geworden want de temperatuur in Frankrijk en het eerste deel van Spanje was niet echt hoopgevend, maar dat zal in Marokko hopelijk anders worden.
Het is heerlijk rustig hier in Tarifa. En met de snelle catamaran zijn we zo aan de overkant.


In Tanger is het niet rustig...Integendeel! Nog maar net van de boot worden we langs de rij wachtenden geloodst tot we vooraan bij het hek staan. Direct worden we omringd door mannen met pasjes op hun revers die om onze papieren vragen. Dit zijn de regelneven die voor geld de zaken voor je regelen. We hebben de verhalen hierover wel gehoord maar omdat we geen zin hebben om onze papieren uit handen te geven doen we het zelf.
Een vriendelijke Marokkaan die ook in de rij staat en goed Engels spreekt helpt ons met het invullen van de papierwinkel. Als de motoren ook zijn ingeschreven bij de politie kunnen we op pad. Tanger is een grote stad met om deze tijd veel verkeer maar men rijd niet hard en houdt rekening met die buitenlanders. Al snel zitten we richting Asilah ons eerste reisdoel 40 km verderop. Eenmaal in Asilah hebben we de camping snel gevonden en besluiten hier te overnachten omdat we niet weten hoever het is naar de andere camping. (op dat moment weten we nog niet dat de 2 campings naast elkaar liggen...)

We zetten de tent op en nemen een (koude) douche en eten een noodmaaltijd omdat we nog geen dirhammen hebben.

Dag 4 Asilah.

De volgende dag worden we gewekt door de zon die ondanks de vele bomen op de tent staat. Het blijkt dat we niet ver van het centrum zitten dus we lopen naar het stadje. Het is goed te zien dat Asilah vroeger Portugees is geweest door de witte huisjes en het vele blauw. Binnen de poorten is autoverkeer verboden en wordt alles nog met platte karren en ezels vervoerd. We pinnen geld en drinken koffie op een terras. De sfeer voelt goed.

Het doet ook oriëntaals aan met de mensen in de djelebba (tot de grond reikend overgewaad met capuchon) en de markten met verse waar.

s'Avonds eten we in een piepklein eethuisje een heerlijke couscous met muntthee. Marokko is bekend om de muntthee die wordt bereid met verse munt en heel veel suiker. Het is een heel ritueel om de thee te bereiden met enkele malen inschenken van grote hoogte en weer teruggooien in de pot tot het voldoende getrokken is. Wij bestellen de thee met de suiker apart.

We maken plannen voor de volgende dagen en besluiten om direct naar Fès te gaan en dan via de Atlas naar Erg Chebbi. Als er tijd over is kunnen we de kust altijd nog doen.

Dag 5 van Asilah naar Fès.

Het is een mooie rit naar Fès en dankzij de GPS is de camping ook snel gevonden. Deze heeft gelukkig wel warme douches en we kunnen hier ook een gids bespreken om de volgende dag naar de medina te gaan.

We hebben de tent opgezet bij een sloot en s'avonds komen we tot de ontdekking dat deze vol zit met brulkikkers. Van het moment dat de zon ondergaat gaan ze brullen en stoppen ook niet meer. Het is echt oorverdovend! De oordoppen brengen gelukkig de benodigde rust.

Dag 6 de medina in Fès.

De volgende dag gaan we met de gids in een taxi naar de medina die stamt uit 808. Het is een doolhof van overdekte straatjes waar alles per ezel vervoerd wordt omdat het voor voertuigen veel te smal is. Het is er gelukkig koel want buiten brandt de zon ongenadig.

We brengen de hele morgen door in de medina en zien de bakker ( die de broden afbakt die de families thuis hebben bereid ) aan het werk en de kleermakers, koperslagers enz.

Er is van alles op het gebied van handenarbeid te zien. Wat ook bijzonder is, is de traditionele leerlooierij. De foto's staan in alle reisboeken maar het blijft mooi om te zien.

Natuurlijk probeert onze gids via ons wat provisie binnen te halen door ons de bij de leerwinkel en tapijthandel af te leveren, maar als dat niets oplevert laat hij het verder achterwege.
De lunch gebruiken we in een traditioneel Marokkaans restaurant.

Het voorgerecht bestaat uit wel 8 verschillende koude gerechten en als hoofdgerecht hebben we tajine. Ik met lam en pruimen en Leo met kip en amandelen. Als toetje krijgen we een schaal met schijven sinaasappel, aardbeien en plakken banaan bestrooid met kaneel. Heel apart! We ploffen bijna na dit heerlijke maal. Als dit ons lot is voor de komende tijd dan vinden we dat helemaal niet erg!

Dag 7 richting Midelt.

De volgende dag verlaten we Fès en rijden door de Midden Atlas naar het niet Marokkaanse Ifrane. De vakantiehuizen en villa's met de met dakpannen bedekte spitse daken, maken een Europese indruk. Niet ver van hier heb je het wintersportgebied Mischliffen. Wij gaan door de cederbossen naar Azrou waar aan het eind van een doodlopende weg de Gouraud-ceder te vinden is.
Met zijn 40m hoge en 9m dikke stam is hij de grootste (wel dode) ceder van de Midden Atlas. Het is er druk met vooral veel Marokkaanse toeristen. We rijden het weggetje weer terug.
Voorbij Azrou klimt de weg en via een pas komen we op de hoogvlakte van Tighza. We passeren huizen met vele ooievaarsnesten en de bijbehorende ooievaars. Het is heerlijk rustig op de wegen alleen bij de attracties is het drukker, zoals bij de Magots, de Barbarijse staartloze aapjes maar verder kom je nauwelijks verkeer tegen. Het is wel zaak om je ondanks dat aan de snelheid te houden want er zijn veel controles!

Bijna bij elk dorp staat net voor het dorp of stadje politie, en vaak hebben ze laserguns. Gelukkig remt iedereen bij het naderen van een dorp zo sterk af dat je al vaak al ver onder de toegestane 40km grens rijdt.

Het is intussen al etenstijd geworden en rijden we een plaatsje in waar we eindelijk ook restaurantjes zien. In de poortjes hangen karkassen en grote hammen maar die blijken van plastic te zijn.
Er staan 2 motoren geparkeerd en op het terras zitten al mensen naar ons te zwaaien. We parkeren onze motoren ernaast en worden direct aan de tafel van de andere motorrijders uitgenodigd.
Het zijn Fransen, waarvan er een gelukkig Engels spreekt want dat Frans van ons stelt niet veel voor! We brengen een gezellig uurtje met elkaar door. Ze zijn op de terugweg en hebben vooral veel zand gereden. Iets wat wij met onze zware GS en toch niet direct van plan zijn.

We krijgen nog wat tips voor leuke Auberges en daarna gaan we ieder onze weg. Het is niet ver naar Midelt, waar we, na een tip van Wilma en Raymond de Cirque de Jaffar willen rijden.

Even voor Midelt draaien we de camping op.
Camping Timnay is een mooie camping met goed sanitair. Er is een restaurant en ze verhuren ook huisjes.
We besluiten toch lekker de tent op te zetten, maar eten s'avonds in het restaurant een heerlijke tajine met een flesje Marokkaanse wijn.

Dag 8 Cirque du Jaffar.

Voor we de volgende dag op weg gaan lopen we toch nog even het restaurant in om te informeren of het wel te doen is. We hebben al van diverse mensen gehoord dat er door de hevige regenval van afgelopen winter een aantal paden en wegen niet meer te berijden zijn. Zo zou het ook niet meer mogelijk zijn om via de Gorges du Dades naar de Gorges du Todhra te rijden. Dus lijkt het ons wel verstandig om even te informeren naar de toestand van de paden.
We hebben geluk want in het restaurant is een Marokkaan die in deze streek is geboren en hier ook jeep tochten organiseert. Volgens hem is het geen enkel probleem met de motor. We zouden zelfs door de kloof kunnen rijden, en als we dat niet willen dan is er nog een andere weg die goed te doen is. Hij tekent op een papiertje uit hoe we moeten rijden naar de Cirque du Jaffar want behalve één bord zullen we verder niets tegenkomen. We verlaten de camping en gaan na ongeveer een kilometer een onverhard pad op. Het is gelijk al mooi rijden. We passeren mooie rotsformaties en rijden door lemen dorpjes.

We hebben hier ook goed zicht op de besneeuwde toppen van de hoge atlas. Het is goed te rijden en de aanwijzingen kloppen allemaal ook nog steeds. Zonder dit had het wel zoeken geworden want er zijn vele paden. We rijden langs de lemen muur die ook op ons briefje staat als aanwijzing maar daarna wordt het door de vele onduidelijke paden toch een beetje gokken.

Dan komen we 2 herders die hun schapen en geiten laten grazen tegen en die bevestigen dat dit de ‘weg’ is naar Jaffar. Het zijn ook de enige mensen die we hier nog tegenkomen want huizen of dorpen zijn hier niet meer en ander verkeer hebben we helemaal nog niet gezien!

Het pad wordt intussen ook steniger en smaller en een spoor om in te rijden is er ook niet meer. Ik laat de snelheid wat zakken want ik voel de motor soms van achteren wegglijden en ik heb geen zin om hier onderuit te gaan. Net als we gaan twijfelen of we toch wel op de juiste weg zijn zien we de kloof. Het pad wordt hier ook weer breder en we rijden langs de kloof tot daar waar het pad in de kloof verdwijnt. Er staat een jeep geparkeerd en er stapt een Marokkaan uit. We informeren weer naar de toestand van de weg en hij antwoord dat deze wel beschadigd is maar dat het met onze motoren makkelijk te doen is.
De toegang tot de kloof is hier. De andere route weet hij ook en hij wijst naar de bergen rechts van ons en ook dat is heel goed te doen volgens deze man.

Terwijl wij overleggen wat we zullen doen, passeert ons een andere jeep die aanstalten maakt om de kloof in te rijden en onze Marokkaan gaat er zwaaiend met zijn armen achteraan. De jeep rijdt door en schouderophalend komt hij terug. We vragen nogmaals of het te doen is en weer antwoord de man bevestigend. Leo loopt een stukje het (in mijn ogen) toch wel steile pad af en komt terug met de mededeling:
'Dat kan jij ook'. Als hij de twijfel op mijn gezicht ziet zegt hij: 'OK ik ga eerst en als het goed is geef ik een teken en dan kom jij'. Samen met de man kijk ik bovenaan tot hij om de bocht uit het zicht verdwijnt.
Hij moet best wel flink afremmen en we horen de stenen wegspringen. 'Ooooh' zegt de man, 'I will never do this with a bike'! 'Ik ook niet' denk ik. Dan komt Leo weer naar boven gelopen en hij kruist de armen voor zich en ik begrijp dat het te moeilijk is voor mij. Het was inderdaad toch wel tegengevallen, want behalve de grote rollende stenen liep het pad ook nog eens schuin weg. Hij neemt dus mijn motor mee en ik ga lopen.

De weg beneden ziet er redelijk uit. Dat valt alles mee, alleen het eerste begin was dus moeilijk.
Dit duurt helaas maar tot de eerste bocht. Daar stuiten we op een barrière van stenen en als ik Leo er overheen zie manoeuvreren weet ik al dat ik dit niet zelf ga doen. Dus Leo ploetert ook met mijn motor over de stenen. Weer op begaanbaar pad neem ik de motor weer van hem over. Vlak voor mijn voorwiel steekt nog een steen omhoog. Ik ga er netjes met mijn voorwiel langs en achter pik ik hem nog mee. De motor maakt een rare sprong en valt stil. Ik hou hem net.niet. Dit kost me mijn Wunderlich handkapverhoger.

Verder gelukkig geen schade. We gaan weer verder om even later weer vast te lopen op de stenen.
Leo manoeuvreert met veel moeite de GSA erover en daarna mijn motor. Hij rijdt gelijk een stuk verder door met mijn motor en loopt weer vast. We lopen nog en stukje de kloof in en zien de barrières alleen maar groter worden. Waarschijnlijk heeft de rivier hier in de winter alles overhoop gegooid en daardoor het pad onbegaanbaar gemaakt. De risico's om schade op te lopen zijn te groot. Bovendien weten we helemaal niet hoe ver we nog moeten!
We besluiten om te draaien en terwijl Leo mijn motor probeert de kloof uit te krijgen loop ik in de hitte terug naar zijn motor waar ik wacht tot hij weer beneden is. Hij heeft een makkelijker weg gevonden de kloof uit maar ook hier allemaal rollende stenen. We draaien samen de GSA op het smalle pad van een motor breed en bezaaid met stenen en dan ga ik lopen. Het is heet in mijn motorpak en er is helemaal geen schaduw.
Eindelijk ben ik dan bij de uitgang. Het is een steile tippel omhoog en de stenen rollen zo al onder mijn laarzen vandaan. We puffen even uit en besluiten om dan maar de door onze adviseur en de chauffeur van de jeep als 'makkelijk' aangemerkte route te nemen We rijden door het gras naar een stenig pad richting de bergen. De weg maakt een bocht, gaat door een grote kuil langs een nomadentent en dan stuiten we na een 100m weer op een enorme stenenmassa. We lopen een stukje en het wordt alleen maar erger dus we beginnen er niet eens aan. We keren de motoren en hobbelen terug langs de tent weer door de kuil.

Er zit niets anders op dan dezelfde weg weer terug te nemen. We zijn weer op het verkeerde been gezet door mensen die denken dat je met een motor echt alle hindernissen kunt nemen. Zeker ook naar Parijs-Dakar gekeken!
We rijden weer voorzichtig terug over de stenige paden en als we bij een dorp een soort asfaltweg zien gaan we die ook gelijk op. Na een paar kilometer komen we op de weg die naar de camping gaat.
Op de camping is het een drukte van jewelste. Er zijn 20 campers en caravans met gepensioneerde Nederlanders gearriveerd. Ze zijn met de Acsi 7 weken op reis.
Rob (een reisgenoot van onze Ruslandreis) die ook op motorvakantie is in Marokko arriveert 's avonds ook op de camping en als hij de hele kudde Nederlanders ziet zegt hij; Zo, en ik dacht dat ik op avontuur ging in Marokko'!
We brengen de avond met z'n drieën door en wisselen ervaringen uit. Eigenlijk hebben we alleen maar goede ervaringen. De mensen zijn heel aardig en behulpzaam. Onderweg zwaait iedereen en zie je duimen omhoog gaan. Van de lastposten waarover we thuis hebben gehoord voorlopig nog geen spoor!

Dag 9 naar Erg Chebbi.

De volgende dag breken we op zeggen Rob gedag en vertrekken naar Merzougha. Via de Hoge Atlas, waar we de Tizi-n-Talrhemt pas (1907m) rijden en de Gorges du Ziz, gaan we naar het zuiden.

We hebben uitzicht op de door dadelpalmen omzoomde oaseakkers en de okerkleurige leemdorpen in het dal. Een heel ander gezicht na de schrale hoogvlakten van de Hoge Atlas. Even voor Er Rachidia is in de Ziz een stuwmeer gevormd. Dit meer maakt bevloeiing van de dadelboomgaarden van de Tafilalet mogelijk.
Dit is een groot oasegebied waar meer dan 700.000 dadelpalmen groeien. Het is een waanzinnig gezicht, de groene zee van dadelpalmen in het verder droge kale landschap.

Bij Er Rachidia gaan we richting Erfoud en dan naar Rissani omdat we niet via de piste kunnen die van Erfoud langs de duinen naar Merzougha loopt. Dit op advies van een jonge Marokkaan die vraagt wat onze plannen zijn. Hij raad ons af om met deze zware fietsen via de piste te gaan. Typisch eigenlijk want volgens de kaart zou dit een gewone weg zijn en is de weg die we nu gaan rijden via Rissani naar Merzougha op onze kaart een stippellijn. Eenmaal bij Rissani aangekomen rijden we de prachtige poort door en komen inderdaad op een asfaltweg die dwars door de woestijn naar Merzougha gaat.

We kunnen de hoog oprijzende roodoplichtende zandduinen al zien. Het is prachtig rijden door een verder kaal landschap. Langs de kanten staan borden die verwijzen naar Auberges en campings die aan de voet van de duinen van Erg Chebbi liggen. We slaan af bij het bord ‘Camping Auberge Sahara’maar niet voor ik gecheckt heb of het inderdaad harde ondergrond is en geen mul zand. We komen in een dorpje uit en zoeken daar onze weg verder naar de camping.

Buiten het dorp zien we een muur met een poort erin, maar geen bord. We rijden naar binnen en daar boven de deur hangt het bord, ‘Auberge Sahara’. We parkeren de motoren en gaan naar binnen. We informeren naar de camping. De berber kijkt ons taxerend aan en zegt dan; ‘OK, I will show you’ De camping valt dus tegen want direct als je de tuin van de Auberge uitloopt loop je al tegen de duinen aan. Op de plek waar eventueel een tent zou kunnen staan staan caravans. Nederlanders van de ‘Senioren Kampeer Club’. Marokko is erg populair bij kamperend gepensioneerd Nederland. De tent is dus geen optie en we vragen of er nog kamers zijn. Die zijn er en voor DH 300 hebben we een kamer met douche en toilet en nog half pension ook! Daar hoeven we niet lang over na te denken. Dat is nog geen € 30! We halen de spullen van de motor en als we ons geïnstalleerd hebben krijgen we een berberwhiskey (muntthee) als welkom. Dan nemen we een duik in het gloednieuwe zwembad. Het water is ondanks de hoge buitentemperatuur koud. We laten ons opdrogen en gaan douchen.

De Auberge is in originele berberstijl opgetrokken en is gebouwd van stenen gemaakt van rivierklei die in de zon worden gedroogd en daarna afgewerkt met rivierklei met daardoor stro omdat het anders met een regenbui weg zou spoelen. Hierdoor kan je de meest leuke vormen en motieven aanbrengen. De afgelopen winter had de Auberge ook wel waterschade opgelopen door de heftige regens. Van de bovenkant waren er delen weggespoeld maar dat was allemaal weer gerepareerd. Het avondeten bestaat uit een salade vooraf, dan cous-cous en als toetje een Marokkaans gebakje met een banaan. Wijn hebben ze niet maar de thee is ook erg lekker. We drinken hem nu al met de suiker.

Dag 10 luieren en een tocht op de dromedaris.

De volgende dag brengen we lekker luierend door bij het zwembad, en op de aftandse PC van de Auberge versturen we berichten en foto’s. We bespreken een tocht op de dromedaris om de zonsondergang vanuit de duinen te zien. Rob, die we een sms hebben gestuurd waar we zitten, is inmiddels ook gearriveerd en hij gaat ook mee. De dromedarissen staan achter de Auberge geparkeerd en om 18.00uur vertrekken we. Het is wel even wat anders dan motorrijden, zo’n dromedaris! Vooral als hij omhoogkomt! Gelukkig zit er een stuur voor op het zadel om je vast te houden. Als we eenmaal rijden went het ritme snel. Het is prachtig om op een dromedaris door de duinen van Erg Chebbi te rijden met de vele kleurschakeringen van het zand en onze lange schaduwen naast ons.

In een rustig tempo gaan we naar een hoog duin met Yoessef onze begeleider. De dromedarissen worden onderaan het duin geparkeerd en wij ploeteren zelf op blote voeten omhoog naar de top. Daar wachten we genietend van de omgeving tot de zon onder gaat. Het is nog onbewolkt en we zien dromedarissen lopen in de van geel naar rood verkleurende duinen.

Dan ineens gaat de zon schuil achter een wolkenband en is de mooie zonsondergang verkeken. Ach, je kunt nu eenmaal niet alles hebben.

We dalen het duin weer af . Eenmaal beneden gekomen pakt Yoessef de rugzak die aan een kamelenzadel hangt en begint de in krantenpapier verpakte fossielen uit te stallen. Ik had er wel over gelezen dat er hier op slechts enkele kilometers van Erfoud fossielen te vinden zijn van ongeveer 355 miljoen jaar oud. Misschien zijn ze niet echt maar ik vind ze wel mooi en na wat afdingen kopen we het mooie schaaltje met de fossiel voor DH 80 i.p.v. de eerder gevraagde DH 250. We moeten er dan wel een pen bij geven of een T-shirt. Ja, dat is nog eens handel! We geven hem later DH 100 en dan is iedereen tevreden. Het is al bijna donker als we weer bij de Auberge komen. Vanavond krijgen we Harira (soep) en een salade gevolgd door een heerlijke stoofpot van vlees met erwten en kaas.

Dag 11 de rit naar Tinehir en de Gorges du Todhra.

We zijn de volgende morgen al vroeg wakker, gewekt door een vlieg die in de kamer is. Al snel zijn we opgepakt en ook het ontbijt staat al klaar zodat we al om 8uur op de motor zitten. We rijden de 2,5 km naar de asfaltweg en laten Erg Chebbi achter ons. We rijden terug naar Erfoud en tanken daar.

We nemen de weg binnendoor naar Tinejdad. Aan deze weg liggen nog enkele goed bewaard gebleven vestingdorpen. We zien in de woestijnsteppe de lange rijen tot 3 m hoge lemen heuvels. We stoppen om te kijken. Het blijken metersdiepe bronnen te zijn. Een bedouine die op de fiets naar ons toekomt met een grote schaal met fossielen op zijn stuur (waar komt die nou weer zo snel vandaan?) weet ons te vertellen dat deze bronnen uit de 17e eeuw stammen en toen gebruikt werden om de oasen te bevloeien.

We kopen nog 2 fossielen van hem en gaan verder. Dan komt ons een motor tegemoet. Er wordt enthousiast gezwaaid en we stoppen. Het is een Frans stelletje op een RT. Ze spreken alleen Frans dus we komen niet veel verder dan handen schudden en met handen en voeten proberen uit te leggen wat hoe en waar. We zijn dus snel uitgepraat, nemen hartelijk afscheid en gaan weer verder. Dan komen we op de grote weg naar Tinerhir en al snel slaan we af naar de Todhra kloof.

We rijden langs de loodrechte rotswanden van bijna 300m hoog de kloof in tot waar het asfalt stopt. Je kan hier doorrijden via een smal bochtig weggetje over Tamtattouche naar de Dades kloof maar we hebben gehoord dat een groot gedeelte van de weg is weggeslagen en dat ook de campings die daar zijn niet meer te bereiken zijn. We wagen het er dus niet op om met volle bepakking verder de kloof in te gaan. We draaien en gaan camping Soleil op. Het is een prachtige camping met een zwembad maar voor DH 180 hebben we ook een kamer met ontbijt. Daar gaan we dus de tent niet voor opzetten! We informeren nog naar de weg maar de meningen zijn erg verschillend. Hamid, die uit Msemrir komt, wat net na de Dades kloof ligt, zegt dat het kan. OK dan doen we dat morgen. We laten de bagage achter en gaan via de kloof.

Dag 12 Goges du Dades.

Als we de volgende morgen wakker worden heeft Leo zich toch bedacht. ‘Ik weet het niet hoor, je hoort zulke verschillende meningen. Ik denk dat we gewoon via de weg naar Boumalne moeten en dan naar de Dades’. We pakken dus weer op en na het ontbijt vertrekken we naar Boumalne waar de Gorges du Dades beginnen. Het is gelijk al prachtig rijden tussen de rode bergen met de mooie dorpen.

En ook hier is het weer hartstikke stil op de weg. Heerlijk! We rijden langs de verweerde basaltmuur die vanwege zijn afgeronde kronkelvormen‘het brein van Atlas’ wordt genoemd.

Dan stijgt de weg en met een paar prachtige hair pins komen we bij een uitkijkpunt waar we meteen maar even koffie drinken. We zitten hier op 1950m. Volgens de eigenaar moet het mooiste nog komen!

We gaan weer verder over de weg die omhoog slingert en hebben spectaculair uitzicht op de kloof met daar ver beneden ons de rivier. Daarna wordt de kloof weer breder. We hebben het idee ergens in Colorado te rijden. Spectaculair!

We rijden de weg tot na Msemrir op 2000m waar de asfaltweg stopt. Daar draaien we en rijden terug tot het restaurant Ait Atta van Hamid die we de vorige avond in Tenehir ontmoet hebben. We worden hartelijk begroet en drinken thee op de traditionele wijze. Nu zegt hij (in tegenstelling tot gisteravond) dat de weg van hier naar Tamttatouche met een gewone auto niet te doen is. Alleen een 4 wheel drive kan er nog doorheen. Dus ook voor ons was het niet te doen geweest en we zijn blij dat we de juiste beslissing hebben genomen. We eten nog en heerlijke berberomelet met veel kerrie en nemen afscheid van Hamid. De weg terug is ook prachtig omdat je nu zicht op de kloof hebt van de andere kant. Het is zeker geen straf om hem nog een keer te rijden. We stoppen nu om een foto te maken van de ’Sabelhouw’ het smalste deel van de kloof en nemen een kamer in een van de aantrekkelijke kashba’s. s’Avonds praten en drinken we nog wat met 2 Hollandse meiden die met een oude Mercedes met chauffeur op pad zijn.

Dag 13 de kasba route naar Quarzazate en via het dal van de Draa naar Zagora.

We vertrekken en rijden de weg terug naar Boumalne en gaan daar de weg op naar Ouarzazate, en vandaar naar Zagora. De zogenoemde kasba route vanwege de vele nog in goede staat verkerende leemburchten. We gaan via de Tizi n’Tinififft pas de Jebel Sagro over. Het is weer prachtig rijden door een ruig landschap vol met kloven en bergplateaus.

Dan rijden we door langs de palmboomgaarden van het Draa dal. Hier zijn veel mooie lemen dorpen en ksars. We stoppen veelvuldig om een foto te maken. Het is hier ook echt Afrikaans.

Voor Zagora stoppen we om de enorme palmenoase te overzien. Het blijft wonderlijk, het vele groen in het verder droge landschap.

Het is intussen gaan waaien en als we Zagora inrijden stormt het. Het heeft echt iets van een woestijnstad zo met het zand wat over de straat waait en de takkenbossen. Het is even zoeken naar onze camping en uiteindelijk blijkt dat degene die we zoeken helemaal niet in Zagora is. We zoeken een andere uit met een zwembad maar ook deze blijkt moeilijk te vinden. We vragen het aan 2 jongens op een brommer. Ze weten de camping en gaan ons voor over de onverharde straatjes door de stad. Het is niet onze camping waar we uitkomen dus we draaien. Na nog eens een blik op ons papier weten ze het. We rijden nog eens achter ze aan maar ook dit is niet wat we zoeken dus we bedanken ze vriendelijk maar beslist. We rijden terug naar het begin van Zagora en zien daar eindelijk het bord wat we zoeken.

Via een onverharde weg komen we dan eindelijk bij de camping. Hij ligt midden tussen de palmen en heeft een schitterend zwembad! Er is alleen geen gras, alleen maar zand en dat met deze wind! Ze hebben ook hutjes maar als we die bekijken besluiten we toch om de tent op te zetten. Als deze staat gaan we eerst heerlijk afkoelen in het zwembad. Dan een douche en als we zijn aangekleed naar het terras bij het zwembad voor een welkomstdrank en een praatje met Brahim en Mohammed de beheerders.

s’Avonds eten we gezellig met Rosie en Mike, een ouder Engels echtpaar die al jaren in Portugal wonen, aan het zwembad. Beiden hebben veel humor en het is een leuke avond. De wind is met het vallen van de nacht gaan liggen en we slapen heerlijk in ons tentje.

Dag 14 van Zagora over de Tizi'n Tichka naar Marrakech.

We zijn om 7 uur al op en ruimen de tent op. We hebben net alles opgeruimd als de wind weer opsteekt. Na een zeer uitgebreid ontbijt bij het zwembad nemen we afscheid en gaan weer op pad. We rijden dezelfde weg weer terug wat helemaal geen straf is maar veel andere mogelijkheden zijn er niet.

Voor Ouarzazate gaan we richting Marrakech en na een kilometer of 26 buigen we af naar Ait Benhaddou Een lemen vestingdorp wat beroemd is door de film Sodom en Gomorra van Orson Welles die daar opgenomen is. Het is opgenomen op de werelderfgoedlijst van de Unesco en met zijn vervallen woonburchten en Hollywoodpoort van piepschuim een niet te missen attractie.

We parkeren de motoren voor een restaurantje en eten eerst voor we naar Ait Benhaddou lopen. We bekijken het van een afstand want het is veel te warm om met je motorpak aan door de straatjes te lopen. Dan gaan we via de prachtige 2260m hoge Tizi n’Tichka pas naar Marakech. Het is een prachtige pas met mooie uitzichten en de weg loopt ook spectaculair over de bergkam.

Als we het hoogste punt hebben bereikt is de temperatuur inmiddels gezakt van 35º naar 10º en er hangen zware wolken over de bergen. Alle ritsen die ik had opengezet om wat koelte te krijgen zijn inmiddels weer dicht. Het is een prachtige route met dorpjes die weer totaal verschillend zijn van de lemen dorpen in het dal.

Het is rokerig en het doet een beetje aan de Himalaya denken. Dan gaan we via een aantal hairpins weer dalen. Het uitzicht op het dal beneden ons is prachtig. Dan komen we op de drukke weg naar Marrakech. We willen daar op de camping maar de stad bezoeken we een andere keer De camping ligt zo’n 10 km buiten Marrakech maar de grasveldjes waar in de boekjes over gesproken wordt zijn duidelijk verleden tijd. Een kamer is ook geen optie want dat doet meer aan een cel denken dus we besluiten om toch de tent op te zetten. We slaan wel een paar haringen krom in de keiharde stenige grond maar met behulp van een paar grote stenen staat de tent dan toch.

We breken maar weer eens een noodmaaltijd aan want het restaurant is ook gesloten. s’Nachts worden we wakker van de regen en het blijkt ook niet helemaal droog in de tent. We schuiven alles zo goed als mogelijk naar een droge plek en gaan weer slapen.

Dag 15 van Marrakech naar Essouaria.

De volgende morgen is het droog dus na het ontbijt pakken we alles in, maar als we halverwege zijn begint het weer te plenzen. We wachten tot het droog is en gaan dan verder met pakken. We verlaten de modderige camping en gaan naar Essouaria aan de kust in de hoop daar wat beter weer te treffen. Het blijft verder gelukkig droog maar aan de enorme plassen en de met roodbruin water gevulde oueds kan je zien dat er heel veel water is gevallen. Hoe dichter bij de kust hoe minder bewolking en als we Essouaria naderen hebben we zelfs blauwe lucht! Op de camping hier is de tent gelukkig wel goed neer te zetten. We lopen de 2 km naar het stadje en eten op een terras aan het strand een heerlijke tajine. We lopen over het strand onder de sterrenhemel terug. Dat wordt morgen een mooie dag!

Dag 16 Essouara.

Ik ben de volgende dag net op de terugweg van toiletgebouw naar de tent als het begint te regenen. Leo heeft gelukkig al brood gehaald dus we ontbijten in de tent. Het regent de hele ochtend. Pas rond 12 uur wordt het eindelijk droog. Gewapend met paraplu en een rugzak met regenjassen lopen we naar de stad maar het klaart gelukkig helemaal op en het wordt zelfs warm.

Essouaria is een echt havenstadje uit de Portugese tijd In de geïmproviseerde openluchtrestaurants bij de visafslag kun je de meest verse sardines van Marokko eten. Het is er druk en je kunt er niet voorbij lopen zonder te horen dat ze de beste vis hebben en de beste prijs hebben. We zoeken er een uit en kiezen voor een schotel met diverse soorten vis o.a. sardines, garnalen, inktvis en rode mul. Dat kost incl. salade, brood en een fles water DH 140. We smullen!

Dan lopen we door de gezellige straatjes. Er is een leuke kruidenmarkt en vlooienmarkt en ook veel souvenirwinkels. Je kunt er rustig lopen men is niet opdringerig.

We lopen nog even naar de haven. Er liggen veel vissersbootjes en de vissers zijn bezig met de netten. Ja, Essouaria is ook zeker een bezoek waard!

Dag 17 Van Essouaria via Agadir naar Tiznit.

Het is weer mooi weer en we gaan we via de kustweg naar Agadir. We tanken bij een tankstation met een heel mooi traditioneel uitgevoerd restaurant. Uiteraard drinken we ook even koffie. In een aparte ruimte zitten een aantal vrouwen nootjes te kraken. Daar lijkt het tenminste op. Ze leggen ons uit dat deze op olijven lijkende vruchten, de vruchten zijn van de argania’s waar de naar noten smakende olie uit gewonnen wordt. De bomen zijn vooral bekend geworden door de geiten die tot hoogste boomkruinen klimmen om daar verse bladeren en twijgjes te vreten.

Als we weer verder rijden door het dorre en droge land waar inderdaad alleen deze bomen staan zien we ook een boom die tot de kruin is gevuld met geiten! Een wonderlijk gezicht.

Wel begrijpelijk want er groeit verder geen sprietje hier dus die geiten moeten wel! We komen op de kustweg naar Agadir. Het is mooi rijden en het doet aan de PanAmericana denken met de zee en de woestijn.

Voor Agadir komen we in een gebied wat een beetje doet denken aan Benidorm. Veel billboards met appartementen te koop en er is ook veel in aanbouw. Het is hier niet echt interessant rijden, druk en ook landschappelijk niet boeiend. Agadir slaan we ook over. We rijden door naar Tiznit een garnizoenstad uit de tijd dat het leger strijd voerde tegen de opstandige berberstammen. Het is ondanks dat we zo dicht bij de Sahara zijn koel in Tiznit maar dat komt door de nabijheid van de Oceaan. De camping is ook weer een kale stenige vlakte maar we zetten de tent op een keienveld waar volgens de beheerder vaker tenten staan. Het lukt inderdaad om de meeste haringen in de grond te krijgen. De douches zijn schoon en heerlijk warm en opgefrist lopen we de stad in.

Tiznit is nog helemaal niet toeristisch. Ook hier zien we nog de authentieke Marokkaanse winkeltjes met gebruiksvoorwerpen en levensmiddelen. Niet de toeristen souvenirs. Ik zou heel graag een tajine mee naar huis nemen maar dat zal op de motor niet echt lukken dus daar moeten we thuis maar voor kijken.

Dag 18 Van Tiznit via Tafraoute naar Taroudannt.

Het is een prachtige dag met een staalblauwe hemel en geen wind! Als we in Tiznit tanken geeft de temperatuuraanduiding bij de pomp al 33ºC aan en dat om 8.30 uur! We gaan naar Tafraoute, dwars door de Anti-Atlas. Een prachtige route die hoog door de veelkleurige bergen slingert. Het is weer genieten, we hebben bijna de hele weg voor ons alleen.

In Tafraoute drinken we koffie op een terras. Ik denk dat je hier ook heel mooi kunt wandelen. Dan gaan we via Aït Baha naar Agadir. Wederom een schitterende rit met vele bochten en op wolzakken lijkende granietblokken.

We gaan over diverse passen met veel hairpins en onoverzichtelijke bochten maar er is verder gelukkig weinig verkeer. Bij Agadir krijgen we de grote weg naar Taroudannt. Wat je grote weg noemt dan want ook de ezelwagen en fietsen, en zelfs een oude man die op het midden van de rijbaan loopt kom je hier tegen!In Taroudannt is geen camping dus we hebben een hotel binnen de vestingmuren uitgezocht. De motoren mogen binnen staan en Leo manoeuvreert ze via een gang de ontbijtruimte met binnentuin in en parkeert ze onder de bogen.

We zijn eerst van plan om 2 nachten te blijven maar na een avond hebben we het eigenlijk wel gezien. Het is een leuke stad met ook een Soukh en een centraal plein. We gebruiken de tijd liever om nog wat mooie routes te rijden naar Tanger.

Dag 19 van Taroudannt via de Tizi'n Test naar Marrakech.

We vertrekken met een zonnetje maar al snel wordt het bewolkt en we zien de wolken laag om de bergen hangen. De fleezen worden aangetrokken want het is koud en we moeten nog gaan stijgen tot boven de 2000m. Het tracé bestaat inderdaad uit scherpe onoverzichtelijke bochten. Gelukkig is het niet druk want het weinige verkeer wat we tegenkomen is bijna altijd op het rechte gedeelte waar we elkaar net kunnen passeren. Je moet er niet aan denken om je Marokkaanse tegenliggers in de bocht te treffen want die snijden ze allemaal af zodat er zelfs geen ruimte voor een motorfiets overblijft! Rond de 1800m rijden we de wolk in die aan de berg kleeft.

We stoppen bij een cafeetje voor koffie en om een beetje op te warmen. Het is allemaal primitief zonder elektrisch en het water voor de koffie wordt op een primus verwarmd. Als Leo naast de grote stapel dekens op de bank wil gaan zitten blijkt er iemand onder te liggen die geschrokken overeind komt. Als we deze geheel in het zwart geklede figuur later buiten zien zitten doet hij ons sterk denken aan ‘de dood’ zoals deze vroeger in sommige stripboeken getekend werd.

Als de koffie op is gaan we weer verder. Na het hoogste punt rijden we opeens weer in de zon! We hebben in ieder geval weer zicht! We hebben pas ‘de gevaarlijkste weg ter wereld’ in Bolivia gereden maar deze pasweg doet daar niet voor onder. Door de onoverzichtelijke bochten en de smalle weg zonder vangrail (met de afgrond direct daarnaast) is deze weg ook een aardige kandidaat voor deze titel. En hij is nog gewoon in gebruik ook!

Als we even zijn gestopt om van het uitzicht te genieten stopt er ook een jeep met 2 Fransen. We zijn ze al een paar maal gepasseerd en dan werd er enthousiast gezwaaid. Er worden handen geschud en we maken een praatje. Ze komen met de jeep terug uit Mauretanië en vinden dit ook een heel gevaarlijke weg. Eigenlijk, bekenden ze, lieten ze ons voorgaan zodat ze niet als eersten de tegenligger tegen zouden komen. Dat deden wij ook maar ze stopten zo vaak dat wij toch steeds weer voor reden! We moeten er hartelijk om lachen en nemen afscheid. We vervolgen onze weg door het mooie bergland.

Bij een bed en breakfast eten we een omelet met tuinkruiden en tomatensalade uiteraard met muntthee en dat alles voor DH90!

Als we denken dat we het mooie bergland gehad hebben krijgen we als toegift nog een gorge met een aantal heerlijke bochten! In de rivier zijn de vrouwen met de was bezig.

Dan bereiken we Marrakech. We hebben van andere reizigers gehoord dat er een betere camping is dan de vorige die we hebben gehad We vragen het een aantal malen aan de politie die hier veelvuldig staan te controleren op snelheid maar altijd behulpzaam zijn om je de weg te wijzen. We moeten van de weg af en over een onverharde weg komen we dan bij camping Le Relais. Hoewel de camping schitterend is hebben we toch geen zin om de tent op te zetten en huren een tenthuis. Voor de prijs van DH 240 hoeven we dat ook niet te laten. Van de camping kan je met een taxi naar Marrakech die je op een vooraf afgesproken tijdstip ook weer op komt halen. We laten ons bij het Place Jemaa al Fna afzetten. Dit grote plein veranderd tegen de avond in een groot openluchtrestaurant. Het is er verschrikkelijk druk en de eettentjes doen goede zaken. Wij schuiven ook aan.

Het is heel sfeervol op het rokerige naar eten geurende plein met obers die in meerdere talen klanten lokken of met hen discussiëren.

Om 22.00 uur komt de taxi ons weer halen en we schuiven voldaan onder de zachte sprei van onze luxe tent.

Dag 20 Marrakech.

We gaan weer met de taxi naar de stad en laten ons afzetten bij de Koutoubia moskee. Van daar lopen we naar het Jemaa al Fna wat op de dag bezet wordt door slangenbezweerders, waarzeggers, kruidendokters, verhalenvertellers en acrobaten. Het is leuk om even rond te kijken maar het is erg op toerisme gericht. Zo is de tandarts al lang geen echte tandarts meer. Maar kun je een foto laten maken terwijl hij een (namaak) kies bij je trekt.

We gaan de bazaar op en vinden gelukkig achter de winkels voor toeristen de leuke nog echt Marokkaanse restaurantjes en bedrijfjes.

Hier in deze straatjes buiten het toeristenvermaak zie je vaak de leukste dingen zoals het stilleven van de fietsenzaak en (laat de partij voor de dieren het niet zien!) het onderkomen van de kippen. Lang zullen ze er niet zitten want het kiprestaurant zit er vlak naast…

Weer terug op het plein is het inmiddels echt druk geworden met muzikanten en waarzegsters. Er loopt ook een vrouw die als de muziek gaat spelen een hoed opzet en daar weer een levende kip op (die gelijk gaat zitten) en dan een dansje maakt, waarna ze geld ophaalt Het is erg vermakelijk en de kip blijft al die tijd gewoon zitten.

Tegen de avond komen de mobiele restaurants en als het donker is lijkt het plein wel in brand te staan. Het is ook heerlijk om voor een paar dirham een groot glas vers geperste jus te halen. Ook dadels en allerhande noten zijn te koop.

We zorgen dat we op tijd op de afgesproken plek staan waar de taxi ons weer op komt halen. Een goede service van de camping want we zouden er geen van beiden zin in hebben om in het donker door de stad en over de onverharde weg op de motor naar de camping terug te rijden. Bovendien waar laat je al je spullen?

Dag 21 van Marrakech naar de watervallen van Ouzoud.

We ontbijten nog op de camping en verlaten dan onze geriefelijke ‘tent ’ (met eigen douche en toilet) in Marrakech. Vandaag gaan we naar de watervallen van Ouzoud die als de mooiste van Marokko bekend staan. Volgens de boeken en de kaart moeten we richting Fez / Khenifra maar we krijgen maar geen afslag naar de watervallen. We vragen uiteindelijk de weg want van de boeken en de kaart worden we niet veel wijzer. Men vertelt ons dat we de afslag nog moeten krijgen, en inderdaad als we verder rijden krijgen we de afslag naar de watervallen. We gaan de bergen weer in en het is direct weer mooi rijden. In onze Geogids wordt melding gemaakt van een fabelachtige en in berberstijl ingerichte overnachtinggelegenheid direct boven de watervallen ‘Le Riad’ genaamd. We hebben nog geen speciale overnachting gedaan in Marokko en besluiten dat hier als afsluiting van de vakantie te doen. Er is nog een kamer vrij ook! De motoren mogen op het terras maar daarvoor moet er eerst een paar treden genomen worden en dan door de smalle poort het terras op. Het past allemaal weer net maar nu staan ze wel binnen.

Het is inderdaad een fantastisch mooi en smaakvol ingerichte gelegenheid. Vooral de badkamer met zijn kopergeklopte wasbak is geweldig! We frissen ons eerst op voor we ons welkomstdrankje halen.

Direct achter ‘Le Riad’ ligt het pad naar de watervallen. De oued Ouzoud stort zich hier 110m naar beneden. Een pad slingert zich langs de vele soevenierstalletjes naar beneden. Het is druk met voornamelijk veel Marokkaanse toeristen. In het meertje beneden wordt gezwommen waarbij gevaarlijke toeren worden uitgehaald om een spectaculaire duik te maken.

Je kunt je ook in een bootje (met beplanting) naar de overkant laten varen waar een wandelpad door de olijf en vijgenboomgaarden terug naar boven voert.

Wij gaan lekker in de schaduw op een terrasje zitten en bekijken onder het genot van een berberwhiskey de capriolen van de jongelui. Het is veel te warm om je in te spannen en straks moeten we toch ook weer naar boven.

s’Avonds eten we op de binnenplaats onder de sterrenhemel bij kaarslicht met een lekker flesje Marokkaanse wijn. Kan het nog romantischer? We slapen heerlijk (wel aparte bedden!) onder onze berberdeken en genieten de volgende morgen buiten op het terras van een uitgebreid ontbijt.

Dag 22 van Ouzoud naar Meknes.

We rijden weer een mooie route door de bergen waarvan ook nog een deel door een kloof voor we de weg naar Meknés opgaan.

Veel tijd om Meknés te bezoeken is er niet want we arriveren er laat in de middag en morgen moeten we toch echt naar Tanger. De camping is ook weer niet te vinden maar gelukkig rijden 2 jongens op een scooter ons voor. De camping ligt binnen de ommuring van de medina. Als we de camping oprijden zien we een bekende motor staan, het is de Tiger van Rob die we na Erg Chebbi niet meer gezien hebben. Hij is er niet en we zetten onze tent een stukje verder. De camping is verschrikkelijk! Het sanitair is kapot en de verlichting brandt ook niet. Het is de slechtste camping tot nu toe! En dat terwijl onze Geogids hem omschrijft als ‘een van de mooiste campings van Marokko’. Ja het kan snel gaan als het niet bijgehouden wordt. Als we de stad in willen gaan arriveert Rob net en we gaan gedrieën naar de Medina.

Het is er erg druk. Je verdwaalt er snel, want alles lijkt op elkaar. We zoeken een eetgelegenheid maar dat valt niet mee. Vaak zijn ze aan de buitenkant niet als restaurant te herkennen. Een Marokkaan die ons met alle geweld de medina wil laten zien en dan begrijpt dat we willen eten zegt ons naar een restaurant te brengen. We slaan het aanbod af maar hij wil niet meer van onze zijde wijken. We lopen de hele medina over en uiteindelijk zijn we dan bij een restaurant. Dan wil de man geld zien voor zijn (zelf aangeboden) dienst. Uiteindelijk om er van af te zijn geeft Rob hem een paar dirhammen. Als we gaan zitten horen we hem ruziën met de eigenaar want hij probeert ook bij hem provisie op te strijken. Wij kunnen in ieder geval eten. Als we na het eten naar buiten stappen weten we even niet waar we heen moeten. Een vriendelijke man wijst ons de weg en dan blijkt dat we vlak bij de ingang van de medina zitten!

De boef, we hadden dus helemaal niet heel die wandeling hoeven te maken. We zaten al vlak bij het restaurant! We hebben in ieder geval een aardige indruk gekregen van de medina van Meknés. Als we nog eens terugkomen dan lassen we zeker een bezoek aan deze stad in.

Dag 23 van Meknes naar Tanger.

Nu is dan toch echt de laatste dag in Marokko aangebroken. We nemen afscheid van Rob die nog een dag in Meknés blijft en rijden door de poort langs de muur van de medina.

Er is nog veel te zien in Meknés, maar zo hebben we altijd een reden om nog eens terug te komen. Het is toch altijd nog een 300km rijden naar Tanger en in Spanje moeten we de klok 2 uur vooruit zetten dus we willen niet te laat bij de boot komen. Onderweg zien we nog een zoutwinning. Vrouwen scheppen het zout in bergen om te drogen. Als we stoppen om een foto te maken wordt er verontwaardigd gereageerd dus we rijden weer verder.We rijden door het RIF gebergte en het is hier bij een tankstation dat ons voor de eerste maal in Marokko hasjiesj worden aangeboden. Dat schijnt vroeger wel anders te zijn geweest. We zijn de hele reis niet lastiggevallen en ook hier dringt men na onze beleefde afwijzing niet verder aan. We eten voor de laatste maal een lekkere Marokkaanse maaltijd met brochettes en salade en uiteraard muntthee.

Dan rijden we Tanger weer binnen. De boot ligt al aan de kade en na alle formaliteiten weer vervuld te hebben mogen we de boot op. We parkeren de motoren in het ruim en gaan naar boven. Een fantastische reis door weer een bijzonder boeiend gastvrij land zit er op. (Nou ja bijna, nog even 3 dagen naar huis maar daar wil ik nu nog niet aan denken.) Marokko is ons in alle opzichten meegevallen. Het is goed te reizen, er is volop overnachtingsmogelijkheid, het eten is zalig, en de mensen zijn bijzonder aardig. Tel daarbij de grote verscheidenheid aan landschappen op en de vele kloven en bergpassen en zandduinen, dan kun je niet tot een andere conclusie komen dan dat Marokko een perfect land is voor een motorvakantie. Voor ons is dit wel de eerste maar zeker niet de laatste keer!